Lễ hội giỗ Bà Phi Yến - Dấu ấn văn hóa Việt tại Côn Đảo
Trong hai ngày 13 và 14/11/2019 (Nhằm ngày 17 và 18/10 âm lịch năm Kỷ Hợi), huyện Côn Đảo đã long trọng tổ chức lễ Giỗ lần thứ 234 Bà Phi Yến, Thứ phi của Chúa Nguyễn Phúc Ánh (Chúa Nguyễn Ánh). Đây là lễ hội lớn, mang giá trị văn hóa tiêu biểu của người dân Côn Đảo.
Bà Phi Yến tên thật là Lê Thị Răm, theo truyền thuyết, vào năm 1783, Chúa Nguyễn Ánh bị Nghĩa quân Tây Sơn truy đuổi phải vượt biển ra Côn Đảo lánh nạn, đem theo gia đình và các thuộc hạ thân tín. Tại đây, Nguyễn Ánh có ý định cho người liên hệ với Pháp để cầu viện đánh lại Tây Sơn. Thứ phi Phi Yến biết chuyện nên khuyên can chồng không nên “Cõng rắn cắn gà nhà”. Cho rằng Thứ phi có ý thông đồng với Tây Sơn để hại mình, Nguyễn Ánh nổi giận sai binh lính nhốt bà vào một hang đá trên một hòn đảo hoang, nằm ở phía tây nam của đảo chính Côn Sơn, về sau hòn đảo này được gọi tên “Hòn Bà”.
Trên đường đào tẩu, con trai của Thứ phi Phi Yến và Chúa Nguyễn Ánh là Hoàng tử Cải (Hoàng tử Hội An) khóc lóc đòi mẹ, đã bị Nguyễn Ánh ném xuống biển, xác trôi dạt vào làng Cỏ Ống, được dân làng vớt, đem chôn và lập miếu thờ. Ngày nay miếu và mộ Hoàng tử Cải vẫn còn tại làng Cỏ Ống.
Tương truyền, khi bị giam trong hang tối, Thứ phi đã được một con vượn bạch hái trái cây rừng và lấy nước suối nuôi sống, sau đó được một con cọp đen cõng ra khỏi hang đưa về làng Cỏ Ống, nơi có mộ Hoàng tử Cải. Sau khi được Hổ đen và Vượn trắng cứu và đưa về Cỏ Ống, bà Phi Yến đã ở lại đây ngày đêm chăm sóc phần mộ đứa con bạc phước. Một hôm, dân làng An Hải sang làng Cỏ Ống xin rước Bà về dự lễ đàn chay cho thêm phần long trọng. Đêm đó, tên đồ tể Biện Thi, vì không kìm lòng trước sắc đẹp của Bà đã lẻn vào phòng Bà định dở trò đồi bại. Hắn vừa chạm vào cánh tay thì Bà giật mình tri hô, để giữ gìn danh tiết, bà đã tự chặt đứt cánh tay của mình rồi sau đó tự vẫn vì cho là phẩm giá của một bà thứ Phi, vợ của Chúa đã bị xâm hại.
Từ câu chuyện của bà Phi Yến và hoàng tử Cải mà dân gian lưu truyền câu ca dao buồn: “Gió đưa cây cải về trời, Rau răm ở lại chịu lời đắng cay”.
Cảm phục người phụ nữ trung trinh tiết liệt, nhân dân làng An Hải đã lập miếu thờ bà với tên gọi An Sơn miếu. Trải qua nhiều thăng trầm, biến cố của lịch sử, công trình đã được trùng tu, sửa chữa nhiều lần nhưng vẫn giữ nguyên vị trí và dáng vẻ ban đầu. Ngôi miếu nhỏ bé, được lợp ngói âm dương bình dị như ở bao làng quê khác, nằm giữa những tán cây rợp bóng mát, hoa lá xanh tươi bốn mùa. Vào ngày rằm, mồng một âm lịch hàng tháng, người dân địa phương và người đi biển thường đến viếng Bà để cầu sự may mắn, bình yên. Hiện nay, hàng ngày có hàng ngàn lượt du khách gần xa đến viếng, tham quan di tích này.
Truyền thuyết về Bà Phi Yến đã được lưu truyền và hoàn thiện thông qua truyền khẩu từ đời này qua đời khác trên huyện đảo, phản ánh triết lý nhân sinh quan phong phú của người dân nơi đây. Lời khuyên của Thứ phi với Chúa Nguyễn Ánh được lưu truyền như một giá trị, phản ánh lòng yêu nước và ý chí độc lập của người phụ nữ Việt Nam. Thứ phi Phi Yến đại diện cho mẫu hình của người phụ nữ Việt Nam xưa, luôn đặt danh tiết lên trên hết. Đức tính cao đẹp ấy của bà trở thành một biểu tượng về phẩm hạnh của người phụ nữ Việt Nam, một giá trị văn hóa linh thiêng giữa biển trời Côn Đảo.
Để tưởng nhớ bà, vào ngày 18 tháng 10 âm lịch hàng năm, nhân dân làng An Hải xưa và người dân Côn Đảo ngày nay lại long trọng tổ chức lễ giỗ Bà. Người dân ở đây xem bà Phi Yến như một vị thần phò trợ cho cuộc sống của họ. Dù trải qua rất nhiều thăng trầm của lịch sử, ở bất kỳ giai đoạn nào, người dân trên đảo vẫn giữ tục thờ cúng bà.
Những năm gần đây, ngày giỗ Bà Phi Yến đã trở thành một lễ hội văn hóa lớn trong năm, được Đảng bộ, chính quyền, quân và dân trên đảo tổ chức trang trọng và từng bước nâng lễ giỗ Bà hàng năm thành lễ hội truyền thống của địa phương, phù hợp tập quán và đáp ứng nhu cầu tâm linh của nhân dân trên đảo.
Năm 2019 là năm tổ chức Lễ giỗ lần thứ 234 của Bà Phi Yến. Trước lễ giỗ chính thức một ngày, vào ngày 13/11 (Nhằm ngày 17/10 âm lịch)tại An Sơn Miếu đã diễn ra các hoạt động TDTT, các trò chơi dân gian và các hoạt động giao lưu văn nghệ, đờn ca tài tử, với các tiết mục sân khấu hóa tái hiện lại cuộc đời của Bà Phi Yến.Cũng trong chiều ngày 13/11, huyện Côn Đảo đã tổ chức lễ rước Bài vị của Hoàng tử Hội An từ Miếu Cậu ở Cỏ Ống về An Sơn Miếu. Nghi thức lễ rước Bài vị Hoàng tử Hội An lần đầu tiên được huyện đưa vào chương trình Lễ giỗ.
Vào sáng ngày 18/10 âm lịch, ngày giỗ bà Phi Yến, hàng ngàn người dân địa phương và du khách nô nức hội tụ về khu vực An Sơn miếu với xiêm áo chỉnh tề tham dự Lễ hội giỗ Bà. Đúng 10 giờ sáng, lễ giỗ chính thức bắt đầu, trong tiếng nhạc lễ rộn ràng nhưng trang nghiêm, từng đoàn tế lễ đại diện các Khu dân cư trong huyện thành kính dâng lên những sản vật của địa phương như các loại hương hoa, ngũ quả, xôi, chè… Sau đó Chủ tế đọc văn khấn, thành tâm cầu nguyện những điều tốt lành, mong quốc thái dân an, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, mọi người bình an mạnh khỏe.
Lễ hội giỗ Bà Phi Yến được tổ chức hàng năm là hoạt động văn hóa ý nghĩa của người dân Côn Đảo. Đây là niềm tự hào của địa phương, cũng là trách nhiệm của chính quyền và nhân dân trong việc bảo tồn và phát huy những hoạt động văn hóa gắn với di tích, để những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp trong dân gian mãi mãi được lưu truyền.
Nguồn tin: Mạnh Cường:
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
Tin xem nhiều
Cuốn sổ tay hướng dẫn giảm nhựa với thông tin liên quan về vật liệu nhựa, về vai trò của chúng trong đời sống và làm sao để sử dụng các sản phẩm từ nhựa một cách bền vững và thân thiện với môi trường hơn.
